Bez sałatki ziemniaczanej nie można sobie wyobrazić prawdziwych czeskich świąt Bożego Narodzenia. Najczęściej serwujemy ją na zimno w wigilijny wieczór – służy jako dodatek do smażonego karpia czy kotleta schabowego. Nie zawsze jednak tak było. Aż do połowy XX w., szczególnie w regionach przygranicznych, w czasie Wigilii podawano wędzone mięso i knedliki ziemniaczane z sosem powidłowym, a np. w dwudziestoleciu międzywojennym jedzono przede wszystkim ślimaki.
Zwyczaj jedzenia sałatki ziemniaczanej dotarł do nas najpewniej z Wiednia, gdzie od ok. 1900 r. była dodatkiem do wigilijnego karpia. Trzeba jednak pamiętać, że sałatka ziemniaczana ma w Czechach o wiele dłuższą, bo ok. 250-letnią historię. Przygotowywana była w ciągu całego roku z produktów sezonowych, często wykorzystywano w ten sposób resztki z innych dań. To ostatnie znajduje potwierdzenie w przepisie na „Mieszaną sałatkę ziemniaczaną“ w słynnej „Domowej Książce Kucharskiej“ Magdaleny Dobromily Rettigovej z 1826 r.
Dzisiaj różne rodzaje sałatki podawane są w Niemczech, w Ameryce, Polsce, Wielkiej Brytanii czy w Rosji. Nawet w Czechach nie wszyscy przygotowują ją w ten sam sposób. Czasem znaleźć można lokalne różnice w przepisach, ale nawet częściej tajniki jej przygotowania przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Podstawowe produkty są takie same dla wszystkich wersji sałatki – ziemniaki, cebula, warzywa korzeniowe, majonez i musztarda. Wszystko kroi się na drobne kawałki, miesza i doprawia solą i pieprzem. Różne przepisy zawierają różne inne składniki np. jajka na twardo, groszek, wędliny czy ogórki kiszone. Spróbować też można zdrowszej wersji sałatki – bez majonezu, który zastąpić można białym jogurtem. Wyśmienitą sałatkę przygotować można dodając jajka przepiórcze, jabłko, seler naciowy i miód. Jeśli zastąpicie majonez 200 ml silnego bulionu drobiowego, 50 ml oleju, a sałatkę doprawicie octem, powstanie tak smaczny lekki dodatek. Jeśli lubicie bardziej egzotyczne smaki, można dodać pomarańcze, sałatę lodową, sos tatarski i czerwoną cebulę. Przepyszna jest także sałatka z burakami i awokado lub oliwkami i suszonymi pomidorami. Wesołych Świąt i smacznego!